اخذ مجوز شعر
هر هنرمند موسیقی باید برای آغاز و ادامه فعالیت حرفهای خود، برای آثارش مجوز انتشار دریافت نماید. مراحل دریافت مجوز بر اساس اینکه آلبوم یا تک آهنگ هنرمند با کلام یا بی کلام است، کمی متغیر خواهد بود. آلبوم یا تک آهنگ بی کلام نیازی به دریافت مجوز شعر و ترانه ندارد. تمام مجوزها از سوی دفتر موسیقی که زیر مجموعه معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، صادر میگردد.
مراحل دریافت مجوز برای انتشار آلبوم موسیقی و مجوز تک آهنگ (با کلام و بیکلام):
برخی از هنرمندانی که به تازگی اقدام به فعالیت حرفه ای در نظام موسیقی کشور کردهاند، زمانی که صحبت از اخذ مجوز به میان می‌آید، نگران میشوند. مطلب حاضر تلاش دارد که شما را با مراحل اخذ مجوزهای انتشار آشنا کند.
آثار باکلام
اخذ مجوز ترانه
مرحله اول برای تولید اثر با کلام، اقدام برای اخذ مجوز شعر و ترانه است. ابتدا باید درخواست رسمی خود را نزد کارشناسان «باس» قرار دهید. در طول فرایند اخذ مجوز شعر و ترانه و پیش از هرگونه اقدام بعدی در زمینه تولید اثر و هزینه کردن، با کارشناسان ما ارتباط مستمر داشته باشید تا متحمل ضررهای احتمالی نشوید. پس از تائید درخواست شما از سوی کارشناسان «باس»، نوبت به تکمیل فرمهای مربوطه شامل موضوع اثر، عنوان، نام شاعر، رضایتنامه شاعر، نام آهنگساز، نام خواننده و توضیحات احتمالی در مورد شعر مورد نظر، نوع موسیقی، زبان و گویش شعر، سبک شعر و غیره می‌رسد. برای تسریع در اخذ مجوزهای لازم توصیه میشود که فایل تایپ شده شعر در فرمت word و pdf را در اختیار کارشناسان «باس» قرار دهید.
شاید برای شما این سوال پیش آید که آیا اداره ارشاد شاخصهای مشخصی در جهت ارزیابی شعرها دارد یا به طور کاملا سلیقه‌ای عمل میشود؟ بله. دفتر موسیقی عوامل ثابتی را در ارزیابیها مورد توجه دارد.
اولین و مهمترین شاخص، هماهنگی محتوای شعر با معیارهای اخلاق اجتماعی و شرع اسلامی است. برای مثال اگر در محتوای شعر مضامینی ضداخلاقی همچون پایمال کردن حقوق شهروندی، دشنام و ناسزا، تجاوز، سرقت و … ترویج گردد، اخذ مجوز ممکن نخواهد بود. همچنین حفظ اصول دینی مذاهب اسلامی، وحدانیت خداوند، جایگاه پیامبران، ائمه اطهار (س) و کتب مقدس از جمله مواردی است که شورای شعر و موسیقی آنها را مورد توجه قرار می‌دهد. لازم به ذکر است که اگر محتوای شعر و موسیقی حامی دشمنان فعلی کشور باشد و یا ارزشها و نظام رسمی کشور را به هر نحوی زیر سوال ببرد، اخذ مجوز به مشکل جدی برمیخورد. علاوه بر این موارد که به محتوای اثر اشاره دارند، باید به موارد دیگری همچون عدم رضایت کتبی شاعر یا وارث قانونی و یا وکیل قانونی ایشان، استفاده بدون اجازه از اشعار یک شاعر دیگر در شعر، ایرادهای فنی در شعر که وابسته به سبک شعر و ترانه است نیز اشاره کرد.
در اخذ مجوز شعر نکات دیگری نیز باید مورد توجه قرار گیرد. هر شعری که برای مجوز به دفتر موسیقی ارسال میگردد، باید با هدف تولید آلبوم موسیقی، یا تک آهنگ و یا اجرای صحنهای (کنسرت) باشد. شایان ذکر است که این درخواست باید توسط موسسات هنری موسیقی (نه هر موسسه‌ای) که دارای مجوز قانونی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باشند، تسلیم دفتر موسیقی ارشاد گردد.
البته مدتی است که دفتر موسیقی به برخی از شعرا و خوانندههای فعال در حوزه موسیقی، اجازه دسترسی به سامانه صدور مجوز شعر و ترانه را صادر کرده است و همچنان هم با درخواست و طی مراحل اداری، شعرا و خوانندهها می‌توانند از طریق سامانه شخصی خود اقدام به اخذ مجوز آثار خودشان نمایند. اما نکته قابل توجه این است که سامانه‌های حقیقی دارای محدودیت در تعداد آثار ارسالی هستند.
محدودیتی که متوجه موسسات هنری موسیقی نیست و شرکتهای صوتی-تصویری در تعداد اشعار و ترانه‌هایی که با هدف تولید، انتشار و اجرای آثار ارائه می‌نمایند، هیچگونه محدودیتی نخواهند داشت. ضمن اینکه افراد حقیقی از طریق سامانه شخصی نمیتوانند اقدام به اخذ مجوز آلبوم و اجرای صحنهای نمایند.
اشعاری که به زبان خارجی یا گویش های محلی جهت استفاده در تک آهنگ، آلبوم و یا اجرای صحنهای (کنسرت) نوشته شده‌اند، پیش از ارسال به شورای شعر و ترانه دفتر موسیقی باید به تائید دارالترجمه‌های رسمی کشور برسد. بدیهی است که متن شعر باید ممهور و در سربرگ رسمی دارالرتجمه به دفتر موسیقی جهت بررسی ارسال گردد. لازم به توضیح است که «باس» توافق نامهای با بیش از ۱۵ دارالترجمه رسمی کشور دارد و این مراحل را در سریعترین زمان ممکن برای شما انجام می‌دهد و فرایند دریافت مجوز را سهلتر می‌نماید.
خوب است که در مورد مدت اعتبار مجوزهای صادره از سوی شورای شعر و ترانه بدانید. همانطور که می‌دانید، شرایط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشورها در طول تاریخ همیشه در حال تغییر بوده است و ایران نیز از این امر مستثنی نیست.
از سال ۱۲۹۹ (بیش از صد سال پیش) – در دوران مشروطه و همزمان با روی کار آمدن دولت کودتا – برخی از تصنیفهای عارف قزوینی (شاعر و موسیقیدان به نام دوره مشروطه) به دلیل محتوای مغایر با شرایط سیاسی آن زمان ممنوع اعلام شد.
از آن زمان ممیزی آثار موسیقی در ایران آغاز شد و جالب است که بدانید کلیه آثار پیش از اجرا در اماکن عمومی باید مورد بازبینی قرار می‌گرفتند و حتی ضبط صفحات موسیقی خارج از ایران انجام می‌شد. حساسیت بر محتوای اشعار همراه با موسیقی بود. از آن زمان، دستگاههای دولتی متعددی مسئول بازبینی آثار موسیقی بوده‌اند تا اینکه امروزه این امر توسط دفتر موسیقی معاونت هنری وزارت ارشاد اسلامی انجام میگردد.
این تاریخچه نشان می‌دهد که سیاستهای ممیزی آثار موسیقی در طول تاریخ دچار تغییرات فراوان شده است و اکنون نیز شاهد اعمال سیاستهای روز از سوی دفتر موسیقی ارشاد هستیم.
بنابراین مجوز شعر و ترانه معمولا تا ۳ سال معتبر هستند و حتی گاهی پس از ۲ سال با توجه به شرایط فرهنگی، سیاسی و اجتماعی کشور و همچنین سیاست های روز شورای شعر و ترانه دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دوباره مورد بررسی و بازنگری قرار خواهند گرفت.
لازم به ذکر است که این بازنگری در مورد آثاری که پیشتر به عنوان تک آهنگ، آلبوم و یا نماهنگ (موزیک ویدیو) مجوزهای لازم را اخذ نموده‌اند، انجام نخواهد شد و نشر و پخش مجدد آنها نیازمند دریافت مجدد مجوز نیست. نکته قابل توجه دیگر این است که اشعاری که توسط موسسات فرهنگی و هنری برای اجرای صحنهای (کنسرت) مجوز می‌گیرند، تاریخ انقضا دارند و این مجوز، فقط و فقط مربوط به تاریخ و ساعت مشخص شده از سوی دفتر موسیقی ارشاد است.
در ادامه به صورت تصویری مراحلی را مشاهده خواهید کرد که در ابتدا و پیش از هرگونه پیگیری از سوی «باس» باید انجام گردد.
در اولین ارتباط شما با کارشناسان «باس» اطلاعاتی از شما دریافت خواهد شد که بخشی از آن را در شکل زیر مشاهد می‌کنید. این اطلاعات شامل موارد زیر است:
- مورد استفاده اثر (تک آهنگ، آلبوم و اجرای صحنهای یا کنسرت)
- موضوع اثر شامل: اجتماعی-فرهنگی، انقلاب اسلامی و آرمانها، ایرانشناسی و گردشگری، آسیبهای اجتماعی، دفاع مقدس، شهدا، ایثارگران، دینی و مذهبی، عرفانی، عاشقانه، طبیعت، آفرینش و غیره
- عنوان شعر
- نوع موسیقی شامل: پاپ، سنتی، کلاسیک، نواحی (محلی)، الکترونیک-پاپ، الکترونیک-کلاسیک، تلفیقی-پاپ، تلفیقی-کلاسیک، تلفیقی-سنتی، کودک-پاپ، کودک-سنتی، سرود و غیره
- نام خواننده اثر
- نام آهنگساز
- زبان و گویش شعر
- سبک شعر شامل: ترانه فارسی، شعر کلاسیک فارسی، شعر و ترانه ترکی، شعر و ترانه با گویش محلی، شعر و ترانه به زبان خارجی و غیره
پس از این مراحل نوبت به ارسال شعر به شورای شعر و ترانه و همچنین تائید دریافت رضایتنامه شاعر است.
در این مرحله اگر رضایتنامه شاعر دریافت نشده باشد، امکان ارسال به دفتر موسیقی وجود نخواهد داشت.
پس از ارسال به شورای شعر و ترانه، در اولین جلسه شورا مورد بررسی قرار خواهد گرفت و نتیجه در به موسسه اعلام خواهد شد.
در مواردی ممکن است شعر نیازمند اصلاح باشد که کارشناسان «باس» با کارشناسان واحد شعر و ترانه ارتباط می‌گیرند و نظر شورا در مورد اصلاحهای مورد نیاز را می‌پرسند تا برای انجام آن اطلاعات دقیق به شاعر اثر ارائه شود.از این مرحله به بعد پیگیری‌های متعددی از سوی کارشناسان «باس» انجام خواهد شد تا مجوز اثر به نتیجه برسد و بتوان آن را به شورای موسیقی ارسال نمود.
