کلاس آموزش تار در تهران، یکی از سازهای اصیل موسیقی ایران، که با مضراب نواخته می‌شود و خواهان خود را در برخی مناطق خاورمیانه دارد. تار در تاریخ به دور از ۱۲ قرن قبل باز می‌گردد، اگرچه این تاریخ قدیمی‌ترین تاریخ به دست آمده است وابسته به آثار مورخان است. در اینجا، جزئیاتی درباره نحوه آموزش و یادگیری این ساز و کلاس‌های مرتبط با آن را بررسی خواهیم کرد.
آموزش تار در ابتدا ممکن است به نظر برسد که کمی پیچیده و دشوار است، اما باید به یاد داشته باشید که یادگیری این ساز نیاز به پشت‌کار مناسب دارد. به طور کلی، یاد گرفتن یک ساز جدید نه تنها به آموزش بلکه به تمرین نیز نیاز دارد. در هر کلاس، استاد تمرین استاندارد را برای هر جلسه مشخص می‌کند، اما برای حرفه ای شدن در نواختن تار، تمرین شخصی روزانه یک یا دو ساعت توصیه می‌شود. تمرین بدون درک مشکلات نواختن تار ممکن است از تاثیر تمرین کاسته شود، بنابراین استفاده از توجه یک هنرجوی ماهر برای تمرین زیر نظراستاد می‌تواند مفید باشد.
یادگیری تار ممکن است از ۶ ماه تا ۲ سال طول بکشد، اما تبدیل شدن به یک نوازنده حرفه‌ای ممکن است چندین سال به تمرین نیاز داشته باشد. استفاده از یک استاد ماهر می‌تواند مشکلات هنرجو در نواختن تار را شناسایی کند و به او کمک کند تا با سرعت بیشتری پیشرفت کند.
تاریخچه ساز تار
واژه “تار” در زبان فارسی به معنای “زه یا رشته” است. برای درک تاریخچه این ساز، باید به سال‌های دوران فارابی نگاهی بیندازیم، زمانی که ساز تار شکل‌گرفت و با اعمال آثار هنرمندان مشهور ایرانی از جمله فارابی به تکامل پیش رفت. تار یک ساز موسیقی نه تنها مختص ایران نیست، بلکه در کشورهای دیگری مانند گرجستان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان و نواحی دیگر از این منطقه نیز شایع است، با اختلافاتی در ساختار و نوع. تار مبتنی بر ذهن و ایده‌های هنرمندان ایرانی است و نمونه‌های مشابه آن در معماری، نقاشی، و خطاطی ایرانی نیز دیده می‌شود. در ایران، این ساز با دو نیم کاسه قرینه با شکلی تطابقی شکل گرفته است. این نوع قرینه سازی را در معماری ایرانی و نقاشی‌های سنتی این کشور نیز می‌توان مشاهده کرد. در مواردی مثل کاخ هشت بهشت در اصفهان، نقاشی‌هایی از دوران دودمان صفوی با تصویر ساز تار وجود دارد. همچنین در بعضی از آثار تاریخی در شهر شیراز، نقاشی‌هایی از ساز تار از دوران زندیه به چشم می‌خورد که نشان‌دهنده شیوع و محبوبیت این ساز در آن دوران است. تار از ۶ سیم تشکیل شده است، در حالی که ابتدا با ۵ سیم به نواختن آن می‌پرداختند. به وسیلهٔ هنرمندی به نام درویش خان، سیم ششم به این ساز اضافه شد تا گستره و وسعت صدای آن افزایش یابد.
آموزش تار برای کودکان و بزرگسالان
برای کودکان که علاقه‌مند به یادگیری تار هستند، کلاس آموزش تار در تهران برای سن معمولاً بین ۷ تا ۸ سال پیشنهاد می گردد. اما در واقع، هر سنی که کودک بتواند ساز را دست گیرد و بر آن مسلط شود، مناسب برای شروع آموزش تار است. همچنین برای گروه سنی کودکان تا نوجوانان، می‌توان تاری با ابعاد استاندارد برای آن سن خریداری کرد.
معمولاً تارهای اندازه ۴/۲ و ۴/۳ برای سنین کمتر استفاده می‌شوند. والدین گرامی باید به یاد داشته باشند که تشویق و حمایت، مهمترین عامل برای موفقیت فرزندان در یادگیری تار است.
در مورد بزرگسالان، یکی از مشکلات رایج ممکن است کمبود وقت، انرژی، یا انگیزه باشد. برخی از افراد ممکن است به اشتباه فکر کنند که دیگر دیر شده است، اما این نظر کاملاً غلط است!
برای یادگیری مهارت‌هایی مانند موسیقی، هیچ وقت دیر نیست. موسیقی بدون هیچ محدودیت زمانی در اختیار شماست تا بر آن مسلط شوید و روح و روان خود را جلا بخشید. احساسات شما را بیدار کردن، یکی از اهداف اساسی موسیقی است. به عنوان مثال، در هنگام گوش دادن به موسیقی شاد یا غم‌انگیز، احساسات ما متفاوت است، همچنین در گوش دادن به سبک‌های مختلف موسیقی.
اجزای ساز تار
تار یکی از سازهای ایرانیِ جذاب و خوش صدا است که برای یادگیری آن، نیاز به آشنایی با اجزای مختلف آن داریم:
کاسه:
از چوب ساخته شده و شکلی گلابی دارد.
دارای دو قسمت بزرگ و کوچک است؛ قسمت بزرگتر کاسه و قسمت کوچکتر نقاره نام دارد.
پوست:
بر روی دهانه‌های کاسه قرار می‌گیرد.
معمولاً از جنس پوست بره تودلی یا بز استفاده می‌شود.
خرک:
در راستای سیم گیر و دسته بر روی پوست دهانه بزرگ قرار می‌گیرد.
این قسمت معمولاً از جنس استخوان است و وظیفه تفکیک سیم‌ها و ثابت نگه داشتن فاصله آنها با صفحه انگشت‌گذاری را دارد.
سیم گیر:
قطعه کوچک چوبی از جنس چوب یا استخوان است که در انتهای کاسه و قبل از خرک قرار می‌گیرد.
در سیم گیر شیارهایی وجود دارد که تاب انتهای سیم‌ها در بین آنها قرار می‌گیرد.
دسته:
قسمتی است که بین سر پنجه و نقاره قرار دارد.
معمولاً از چوب‌های سخت مانند گردو و توت ساخته می‌شود.
پرده‌ها:
از جنس نایلون یا روده حیوانات استفاده می‌شود.
بر روی دسته ثابت هستند و انگشت نوازنده با کمی فشار، با مضراب به سیم‌ها ضربه می‌زند تا نت مورد نظر نواخته شود.
شیطانک:
معمولاً از جنس استخوان است و بین سرپنجه و دسته قرار دارد.
سرپنجه:
در ابتدای دسته قرار دارد و شامل ۶ عدد گوشی است.
گوشی‌ها:
به تعداد سیم‌های تار، ۶ عدد هستند و برای کوک کردن سیم‌ها استفاده می‌شوند.
نحوه نواختن تار:
در کلاس آموزش تار در تهران نحوه صحیح گرفتن ساز، انگشت گذاری و مضراب زدن را که از لازمه‌های نواختن تار است، به خوبی یاد می گیرید.
برای گرفتن ساز، تو رفتگی بین کاسه و نقاره بر روی ران پا قرار می‌گیرد، و پای راست بر روی پای چپ گذاشته می‌شود.
راه اجرای مهارت‌های نواختن تار یک هنر خاص و شگفت‌انگیز است که باید با دقت و ظاهری زیبا انجام شود. اینجا چگونگی گرفتن ساز، انگشت‌گذاری، و مضراب‌زدن در این هنر خاص را مرحله به مرحله بررسی خواهیم کرد.
گرفتن ساز:
هنگام نشستن بر روی لبه صندلی، تو رفتگی بین کاسه و نقاره را روی ران پا قرار بدهید و پای راست را بر روی پای چپ بگذارید. حالت باید معمولی و راحت باشد، نه خیلی افتاده و نه خیلی صاف. این حالت به شما امکان می‌دهد تا با استحکام بر روی ساز نشسته و آزادانه حرکت کنید.
انگشت‌گذاری:
از دست چپ برای گرفتن ساز استفاده کنید. دسته ساز باید افقی و صاف باشد و به هیچ وجه به سمت پایین یا بالا نیفتد. برای گرفتن دسته با دست چپ، از انگشت شست و انگشت اشاره برای ایجاد حلقه‌ای استفاده کنید. برای گرفتن پرده‌ها از انگشت اشاره برای پرده اول و از انگشت‌های دو، سه، و گاها چهار برای پرده‌های بعدی استفاده کنید. در زمان گرفتن پرده‌های پایین‌تر، انگشت دو را روی پرده قبلی نگه دارید تا در حالت آماده برای برگشت باشد.
مضراب‌زدن:
مضراب را بین انگشت شست و انگشت اشاره وسطین قرار دهید، به گونه‌ای که انگشت اشاره به کناره موم مضراب چسبیده باشد. سپس ساعد دست راست را بر روی چرم انتهای کاسه قرار دهید، به طوری که پایین کف دست مماس با خرک باشد و ساعد در راستای خرک و سیم‌گیر قرار گرفته باشد.
حرکت مضراب بالا و پایین توسط نیروی مچ انجام می‌شود. برای نواختن، مچ نوازنده باید در حرکت باشد. برای مضراب‌زدن بر روی سیم‌ها، دو حالت اصلی وجود دارد: مضراب راست از بالا به پایین و مضراب چپ از پایین به بالا.
استادان هنر تار
در تاریخ غنی و کهنه ایران، اساتید فراوانی در عرصه تار نوازی حضور داشته‌اند و با زنده کردن سیم‌های تار، آهنگ دل ما را به لرزه درآورده‌اند. در کلاس آموزش تار در تهران تنها چند نمونه از این بزرگان را به شما معرفی می کنیم. از جمله این استادان ممتاز می‌توان به غلامحسین فراهانی، نورعلی برومند، حسینقلی خان، سهراب و تهمورس پورناظری، داریوش پیرنیاکان، ارشد تهماسبی، روح‌الله خالقی، درویش خان، کیوان ساکت، فرهنگ شریف، جلیل شهناز، عبدالحسین شهنازی، ابوالحسن صبا، داریوش طلایی، هوشنگ ظریف، علی اکبر شهنازی، حسین علیزاده، بیژن کامکار، محمدرضا لطفی، مرتضی نی داوود، علینقی وزیری و… اشاره کرد. این هنرمندان، با تجلیل از آهنگ‌های تار، به تاریخ موسیقی ایران ارزشمندی افزوده‌اند.
گزیده ای از جلسه اول آموزش تار در کلاس آموزش تار در تهران:
در ابتدای ماجرا، با نکات اولیه ای که برای شروع یادگیری این هنر لازم است، آشنا شدیم. این نکات شامل اجزای اصلی ساز تار، روش کوک کردن سیم ها، نحوه صحیح نشستن، فنون مضراب‌زدن و تکنیک‌های انگشت‌گذاری بود.
با ویژگی‌ها و اجزای ساز تار، از جمله کوک کردن حروف موسیقی و نحوه نشستن در جلسه آشنا شدیم. سپس با نحوه مضراب زدن و تمرینات اولیه برای انگشت‌گذاری آشنا شدیم.در ادامه، نت های دست باز به شکل‌های مختلف مانند سل جفت سیم دوم، دو جفت سیم اول، پرده ر، پرده می و پرده فا مورد بررسی قرار گرفتند. این مباحث به ما امکان داد تا با تمرین قطعه نوازی به اعماق هنر تار نفوذ کنیم و به دنیای جذاب موسیقی ایرانی وارد شویم.
